Łemkowie
Łemkowie, zwani też Rusinami, Rusnakami lub niekiedy Ukraińcami (zalezy to bowiem od ich własnego poczucia narodowej tożsamości) należą do Słowian wschodnich, którzy w Polsce zamieszkiwali od wieków północne stoki Karpat.Terytorium uznawane przez Łemków jako ich lokalna ojczyzna, zwana też Łemkowyną, sięga na zachód do Pienin (wsie Szlachtowa, Jaworki, Biała Woda, Czarna Woda), zaś na wschodzie do ujścia Osławy do Sanu.
Przed II wojną światową Łemkowie w Polsce stanowili zwartą populację w ponad 300 miejscowościach. Są wyznawcami chrześcijaństwa wschodniego, a wielu z nich szczyci się przyjęciem chrztu w IX wieku od Świętych Cyryla i Metodego. Kręte drogi sprawiły, że są oni obecnie podzieleni na prawosławnych i greko-katolików. Wspólnym jest jednak fakt, że cerkwie, wschodni obrządek, kalendarz juliański, śpiew, księgi liturgiczne zapisane cyrylicą są najtrwalszym znamieniem ich odrębności.
Po II wojnie światowej - zgodnie z ideą przekształcenia Polski z państwa wielonarodowego w państwo jednonarodowe - postanowiono mniejszość łemkowską zlikwidować, dokonując w pierwszym etapie - w porozumieniu z władzami radzieckimi - przesiedlenia na Ukrainę (1945-1946). Na wiosnę zaś 1947 roku tych co jeszcze pozostali (ok. 40 tyś.) brutalnie deportowano na Ziemie Odzyskane rozpraszając ich tak, by nigdzie nie zamieszkiwali w większym skupisku. Opornych osadzono w obozie Jaworzno (Akcja "Wisła"). W 1956 roku powstała krótkotrwała możliwość powrotu w ojczyste strony, o czym dowiedzieli się tylko nieliczni. Niektóre wsie zniknęły z mapy ...
Przez wiele lat trwały próby działaczy łemkowskich ratowania zniszczonej kultury i tradycji, lecz dopiero lata 80 przyniosły ożywienie w tych sprawach. Powstaje Zaspół Pieśni i Tańca "Łemkowyna", w świat idą ich dwujęzyczne łemkowsko-polskie tomiki wierszy Petra Murianki, Władysława Grabana, Stefanii Trochanowskiej, Pawła Stefanowskiego.
W 1983 roku po raz pierwszy zorganizowano "Łemkowską Watrę" - wielkie święto łemkowskiej kultury i miejsce spotkań Łemków z całego świata. Dziś Łemkowie są już zorganizowani. Działa Stoważyszenie Łemków będące reprezentantem orientacji rusińskiej tj. uznającej Łemków za odrębną mniejszość narodową oraz Zjednoczenie Łemków identyfikujące Łemków z Ukraińcami. Reaktywowano też Stoważyszenie "Ruska Bursa", mające cele kulturalno-oświatowe. Powstają nowe zespoły folklorystyczne, cyklicznie odbywają się imprezy kulturalne, rozwija się nauczanie języka łemkowskiego ...
Mimo podziałów religijnych i politycznych, dla większości Łemków najważniejszą jednak sprawą jest przekreślenie przez polskie władze etnicznej czystki, jaką była Akcja "Wisła", zwrot zabranych Łemkom lasów, ratowanie ich cerkwi i cmentaży, ratowanie piśmiennictwa i języka, a więc ratowanie kultury i tradycji w najszerszym tego słowa pojęciu.
Powyższy test "pożyczony" od Fundacja RUTENIKA.
Document Information
Document URL: http://lemko.org/polish/lemkowie.html
Return to Lemko Home
PageDate Posted: January 5th, 2002
Last Revision:
| LV Productions c/o Walter Maksimovich 3923 Washington Street, Kensington MD 20895-3934 USA |