Jaworzno

Jaworzno
Miejsce zbrodni na ziemi polskiej, obóz koncentracyjny dla Ukraińców, Łemków. Podobny w przeszłości utworzyli Austriacy dla tych narodowości, zwłaszcza Statorusinów, w miejscowości Thalerhof w Styrii koło Grazu. W latach 1914—1917 było w tym obozie około 6 tyś. uwięzionych, zmarło 168 osób. Jaworzno, miasto między Krakowem a Katowicami. 15 VI 1943 r. został utworzony hitlerowski obóz koncentracyjny SS-Lager Dachsgrube, filia KL Auschwitz (Oświęcim). Obóz ten po wyzwoleniu Jaworzna 19 I 1945 r., na przełomie stycznia - lutego 1945 r. został nazwany Centralnym Obozem Pracy wykorzystanym przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego jako miejsce uwięzienia niemieckich jeńców wojennych, potem Volksdeutschów. W latach 1945-1946 w tym obozie śmierć poniosło ok. 6 tys. osób.
W związku z przygotowaniami do akcji "Wisła", obóz w Jaworznie przeznaczono na miejsce uwięzienia cywilnej ludności pochodzenia ukraińskiego, łemkowskiego. Pierwszy transport przyszedł do Jaworzna 9 V 1947 r. z Oświęcimia. Oświęcim był miejscem przez które przejeżdżały niemalże wszystkie transporty wysiedlanych w czasie akcji "Wisła", Władze MBP, mając wcześniejsze rozeznanie, wybierały co "groźniejszych" z transportów kolejowych i wysyłały do obozu w Jaworznie. Na przykład w czerwcu 1947 r. uwięziono w Jaworznie ponad 100 osób z terenu powiatu gorlickiego. Między innymi znanego lekarza i jego żonę Irenę nauczycielkę, siedmiu gospodarzy z Gładyszowa, bo "zapisywali się dwa razy na wyjazd do Rosji i nie wyjechali", księży z Łosia, Banicy, Uścia Gorlickiego, nauczycielkę z Kunkowej. Aresztowania - zsyłkę wymienionych do Jaworzna przeprowadzono w oparciu o "Spisy osób podejrzanych o współpracę z bandami UPA, pow. gorlicki". Spisy opracowano już w październiku 1946 r. przez I sekcję Komendy WOP w Gorlicach i szefa Powiatowego UBP w Gorlicach.
Do marca 1949 r. w obozie więziono łącznie 3873 osoby, Ukraińców, Łemków. W tym ponad 707 kobiet, kilkanaścioro dzieci, 27 duchownych greckokatolickich i prawosławnych oraz niemalże całą inteligencję pochodzenia ukraińskiego. Na skutek tortur, wycieńczenia i chorób w obozie zmarły 162 osoby, ich ciała zakopano w bezimiennych mogiłach w pobliskim lasku. O warunkach panujących w obozie świadczą raporty Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, nawet one nie ukrywają prawdy o nieludzkich warunkach: - ...Więźniowie jedzą surowe ziemniaki, niemyte, buraki, marchew, w które to produkty zaopatrują się będąc użytymi przy wyładowywaniu wagonów. Baraki "UPA" są nieco przeludnione, ponadto odczuwa się brak słomy. Ukraińcy są pozbawieni w większości wypadków bielizny i ubrań, co też uniemożliwia im mycie codzienne, posiadane zaś ubrania są w tak opłakanym stanie, że nie mogą opuścić baraku...
Na terenie obozu znajdowało się 14 typowych, jak w Oświęcimiu, baraków, łaźnia, były warsztaty produkcyjne. System zabezpieczenia obozu składał się z 12 murowanych wież strażniczych, wyposażonych w broń maszynową i reflektory, podwójnego pasa drutów podłączonych do prądu wysokiego napięcia oraz 5-metrowej wysokości muru wybudowanego po wojnie od strony szosy Kraków-Katowice.
W 1949 r. Centralny Obóz Pracy przekształcono w ośrodek pracy przymusowej m.in. więziono wówczas żołnierzy AK i UPA. Obóz uległ likwidacji w związku z rozbudową Jaworzna. Więźniowie zostali przeniesieni do zakładu karnego w Iławie.
Od r. 1990 Zarząd Główny Związku Ukraińców w Polsce, Zjednoczenie Łemków występują do parlamentu, rządu RP o nadanie uprawnień kombatanckich więźniom obozu w Jaworznie. Zastosowania wobec nich przepisów ustawy "O kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego" i wynikających z tego tytułu uprawnień socjalnych, pracowniczych i emerytalnych. Więźniowie Jaworzna - Ukraińcy, Łemkowie byli obywatelami polskimi i mają prawo być potraktowani na równi z Polakami represjonowanymi, prześladowanymi i więzionymi w czasach stalinowskich.

Gazeta Gorlicka, maj 1997.

Local Links:

Return to Lemko Home Page

Document Information

Document URL:http://lemko.org/polish/jaworzno.html

Page prepared by Walter Maksimovich
E-mail: walter@lemko.org

LV Productions, Ltd.
c/o Walter Maksimovich
3923 Washington Street,
Kensington MD 20895-3934
USA